Op 11 november zal het precies 100 jaar geleden zijn dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. De Cultuurraad zette in 2016, halfweg de herdenkingsperiode van 14-18, al een indrukwekkend programma neer. En ook nu weer is er in Herenthout heel wat te doen rond het einde van De Groote Oorlog. Onder impuls van de Cultuurraad verzette cultuurbeleidscoördinator Stijn Schroven hemel en aarde om de voorstelling ‘Vriend of Vijand’ naar Herenthout te halen. Een schot in de (klap)roos, bleek achteraf ...
VEERTIEN JAAR LATER
“Geef me één goede reden en ik zing”, opent Katarina Vermeulen even na 20 uur de voorstelling ‘Vriend of Vijand’. De dochter van Bram Vermeulen kruipt veertien jaar na zijn dood zelf achter de microfoon met zijn nummers over de Eerste Wereldoorlog. Tussen de liedjes door legt Rudi Vranckx de link met de oorlogsverhalen die hij de voorbije 30 jaar zelf verzamelde en het muzikale oeuvre van Bram Vermeulen en probeert hij het gezicht van de oorlog te schetsen. Vaak staat die (vrolijke) muziek haaks op boodschap, zoals in ‘Geschiedenis’.
Onschuldig landschap ...
Vranckx vertelt onder meer over zijn eerste keer. In december 1989 passeerde hij in Roemenië zijn eerste checkpoint, ondertussen zijn het er duizenden geworden ... Het massagraf van Timisoara blijkt geen oorlogsmisdaad te zijn. De lijken zijn dichtgenaaid. Later hoort Vranckx dat het lijken zijn waarop autopsies zijn uitgevoerd.
Onlangs hoorde ik een gelijkaardig verhaal van cafébaas Dragan Ristic. Sinds 1996 baat hij met zijn vrouw Nikolina Frkanec Eetcafé Handelshof uit, recht tegenover het station van Lier. Hij had het over lijken die destijds werden opgegraven om een massagraf te ensceneren. “Oorlog is een leugen, oorlog is propaganda”, weet Vranckx.
Het intimistische ‘Meneer Van De Velde’ verhaalt over iemand die aan het posttraumatische stressstoornis lijdt. Vranckx legt de link met zijn grootvader die in het verzet heeft gezeten. “Hij wou daar nooit veel over vertellen. Een keer heeft hij gezegd dat hij een brug had opgeblazen. Maar of hij mensen heeft gedood, weet ik niet. Die vraag bleef onbeantwoord.” Het doet ons denken aan de film ‘Kleine verhalen in een Groote Oorlog’ die een paar dagen eerder in de bib werd vertoond. Een jongetje vraagt aan zijn vader of hij ook mensen heeft doorgeschoten, waarop zijn moeder antwoordt: “Ssst Kamiel, uw vader is een heel goede mens ...”
‘Ten Aanval’ buldert als een echte oorlogsmachine over het publiek. ‘De Muur’ wordt begeleidt door beelden die clandestien zijn geschoten. “Een halve dag hebben we rondgereden met een iPhone op ons dashboard om de met graffiti bekladde muren te filmen.”
Een van de hoogtepunten is het beklijvende ‘Woorden’, waarin Wigbert muzikale landschappen uit zijn gitaar tovert die aan Daniël Lanois en Black Dub doen denken. “Dus ik zing stom mijn mooie woorden, in de maat en keurig op rijm. En al herhaal ik ze duizend malen, ik zal altijd een leugenaar zijn. Want ik ken de woorden, maar ze kennen geen pijn ...”
Even pakkend en hallucinant zijn de beelden van regisseur Mark De Visscher die op een podiumbreed scherm worden getoond. Kindsoldaten Akram en Saad die getuigen hoe ze werden gebrainwasht, het kinderziekenhuis in Basra, vluchteling Chappa in de woestijn ...
Kindsoldaat Saad getuigt in een safehouse in hartje Sanliurfa, Turkije. (Foto: vrt)
Vranckx ontsnapte meermaals aan de dood. Bijvoorbeeld toen hij in januari 2012 in Homs in een granaataanval terechtkwam. “Ik liep de trap op om mijn ploeg te halen en op dat moment ging mijn Franse collega Gilles Jacquier naar beneden. Daar ontplofte toen een granaat. Hij kwam om het leven, maar het had net zo goed andersom kunnen zijn. Leven of dood, het is een kwestie van seconden.”
Vranckx en co selecteerden voor de voorstelling trouwens niet enkel nummers die specifiek over oorlog gaan. Ook ‘Politiek’ en ‘De Steen’ passeren de revue. Een verademing ...
BLOEMEN IN HET PUIN
Als buitenstaander vraag je jezelf dan af waarom Rudi Vranckx het gevaar blijft opzoeken. En eigenlijk geeft hij aan begin van de voorstelling hierop een antwoord. Net als in zijn boek ‘Mijn Kleine Oorlog’ citeert Vranckx de Amerikaanse oorlogsjournaliste Martha Gellhorn (‘Het Gezicht van de Oorlog’, 1959): “Oorlog is een kwaadaardig ziekte, een idiotie, een gevangenis en de pijn die erdoor veroorzaakt wordt, laat zich niet vertellen, is ook onvoorstelbaar, maar oorlog vormde onze levensomstandigheden en onze geschiedenis, de plaats waar we moesten leven.”
Het zijn deze woorden die voor Vranckx de kern van de zaak uitmaken. Hij en zijn team worden constant met heftige emoties rond de oren gekletst bij het verslaan van zware conflicten. En net dat wil hij tonen. “Zoeken naar de bloemen in het puin”, zegt hij ...
‘Vriend of Vijand’ is zonder twijfel het beste dat het afgelopen decennium op een Herenthouts podium te zien én te horen is geweest! Eén minpuntje: op de achterste rijen was de ondertiteling bij de beelden niet te zien. Het geeft nog maar eens aan hoe zeer we een podiumzaal missen in Herenthout ...
Setlist >>> 1. Eén Goede Reden // 2. Geschiedenis // 3. Onschuldig Landschap // 4. Meneer Van De Velde // 5. Ten Aanval // 6. De Eeuwige Soldaat // 7. Dans Met Mij // 8. Politiek // 9. De Muur // 10. Woorden // 11. De Steen // 12. Stille Ochtend // 13. Boven op de Berg
Gehoord & gezien >>> Vriend of Vijand, in GOC Ter Voncke in Herenthout, op vrijdag 2 november 2018
Geen opmerkingen:
Een reactie posten