200 jaar Stille Nacht

‘Stille Nacht’, een van de bekendste kerstliedjes, werd tweehonderd jaar geleden voor het eerst uitgevoerd door een Oostenrijkse priester en een Oostenrijkse schoolmeester. Nu, twee eeuwen later, zijn er honderden versies in meer dan 140 talen en is het een van de meest uitgevoerde en iconische kerstliedjes aller tijden.

Het was Joseph Mohr, een jonge assistent-priester in het Oostenrijkse Mariapfarr, die in 1816 een gedicht schreef in zes coupletten, ‘Stille Nacht’. Twee jaar later vroeg Mohr, op dat moment assistent-priester in Oberndorf nabij Salzburg, aan schoolmeester en organist Franz Xaver Gruber om een melodie voor het gedicht te schrijven. En nog datzelfde jaar, op 24 december 1818 om precies te zijn, was ‘Stille Nacht’ voor het eerst te horen in de plaatselijke St.-Nicolaaskerk. Mohr speelde gitaar en zong de tenorpartij, Gruber zong de baspartij.

BING CROSBY
Het lied werd officieel opgenomen in het repertoire van de Salzburgse parochie. In de daaropvolgende periode werd het ook bekend buiten de Oostenrijkse Alpen. Tegen 1839 is de roem van het lied over heel de wereld gespreid. Verantwoordelijk hiervoor zijn de familie Strasser, folkzangers uit het Zillertal in Tirol, die in 1832 het eerste geregistreerde internationale optreden geven in Leipzig (Duitsland) en de familie Rainer, die ‘Stille Nacht’ in 1839 in New York zingen. Een kleine honderd jaar later, in 1935, wordt de versie van de Amerikaanse zanger Bing Crosby met 30 miljoen exemplaren de op twee na best verkochte single aller tijden.

KERSTAVOND 1914
Maar de meest memorabele uitvoering moet toch die op kerstavond 1914 zijn, wanneer soldaten uit beide kampen in de Eerste Wereldoorlog samen het lied zingen vanuit de loopgraven aan het westelijk front. Het Kerstbestand duurde minstens tot het einde van Tweede Kerstdag. Op sommige plaatsen duurde het tot de jaarwisseling of zelfs tot ver in januari 1915. De legerleidingen waren fel tegen deze ‘pax noel’. Een spontaan bestand was uiterst ongewenst en tastte de discipline aan: de soldaten konden immers gaan denken dat de vijand ook maar een mens was ... (Bronnen: BELGA, Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog)


Vanavond zullen zo’n 6.000 mensen het zingen aan de kapel van het dorp Oberndorf, waar het 200 jaar geleden voor het eerst weerklonk. In het dorp en de hele regio van Salzburg vonden de laatste maanden allerlei evenementen plaats in het kader van de verjaardag, waarvoor zelfs de paus werd uitgenodigd.


In 2011 werd het lied vanwege de taaloverschrijdende vredesboodschap door Unesco uitgeroepen tot immaterieel nationaal cultureel erfgoed.