Eind vorige eeuw werd het kerkje gerestaureerd. Het startschot voor die restauratie, naar een ontwerp van architect F. Vergauwen van Groep Infrabo, weerklonk op 18 oktober 1999. De werkzaamheden duurden tot 2000.
Fotograaf Staf Palmans was van de eerste tot de laatste dag van de partij met zijn Kodakske. Zo’n driehonderd drukken op de knop en ettelijke uren selectiewerk later kon hij in 2001 zijn overzicht presenteren. Niet in het eerste het beste zaaltje maar uitgerekend in het onderwerp van zijn reportage: de Sint-Gummaruskerk.
De Nieuwe Schakel wijdde destijds een artikel aan de restauratie en bijhorende tentoonstelling. Stap mee in onze teletijdmachine voor een reisje naar 2002 ...
”
GOEMMER, PIEJER EN PIJVEL
Schoolgebouw, het is slechts één van de vele invullingen die de Sint-Gummaruskapel in haar rijkgevulde geschiedenis kreeg. Parochiekerk ook, en daarvan gaan de sporen zeer ver terug in de tijd. Hoogstwaarschijnlijk had de heilige Goemmer in ‘Herentholts’ al een stulpje nog vòòr zijn collega’s Piejer & Pijvel hier aanbelandden.
Ettelijke eeuwen later revolteerden de Fransen zodanig broederlijk dat ze de religieuze gebouwen van hun noorderburen simpelweg verkochten. Vesperschool kan je tot op de dag van vandaag lezen boven de doorgang in de Leopoldstraat. Eethuis zal je op geen enkele officiële lijst aantreffen maar het Rode Kruis serveerde hier wel degelijk krakende mijnheren en braderijpannekoeken zonder tussen -n-. Om maar te zeggen dat je het pand nauwelijks een gebrek aan multifunctionaliteit kan verwijten.
TEMPEL
Multifunctioneel moet Torekenschool ook in de toekomst blijven. “Dit is het beste wat Herenthout aan cultureel erfgoed te bieden heeft. Ik hoop dat de kapel straks de rol van cultuurtempel mag spelen”, zei schepen Jos Dercon. “Dit is een ideale stek voor voordrachten, kooravonden, academische zittingen, tentoonstellingen, recepties ... Al dient de gemeente vooral met het oog op dat laatste de aanschaf van een mobiele tapinstallatie te overwegen.”
Om maar te zeggen dat geklasseerde gebouwen volgens het boekje worden gerestaureerd. Het eindresultaat is doorgaans prachtig, de bruikbaarheid niet altijd even praktisch. Los van de discussie of ie thuishoort in een monument is en blijft een toog natuurlijk een handig ding. Dat er geen vast exemplaar aanwezig is, zal sowieso voor extra geloop zorgen. ’t Is maar een bedenking, zoals er ook mensen zijn die menen dat de aluminium ramen te modern ogen. “Maar”, zo stelde Jos Dercon nog, “je kan er niet omheen: de heersende stijl drukt steeds zijn stempel, ook bij een restauratie. Dat die nu eindelijk achter de rug is, stemt mij vreugdevol. Ik wil alle mensen die dit mogelijk hebben gemaakt bedanken.” De schepen had nog een aparte attentie in petto voor het eigen gemeentepersoneel dat tekende voor de prachtige omgevingswerken.
DAKGOOT
Burgemeester Tuur Baeten stond langdurig stil bij de aanzienlijke voorgeschiedenis van de werkzaamheden. “Het rond krijgen van het dossier heeft jàààààren in beslag genomen. De kapel werd in 1948 gerangschikt als monument en dan is de weg zeer lang. En zeggen dat de directe aanleiding eigenlijk een bagatel was. Eind 1985 werd immers vastgesteld dat de dakgoten dienden vernieuwd.” De gemeente klopt voor dat akkefietje aan bij de provincie en uitgerekend daar situeert zich het begin van de lijdensweg. Een ijverige provinciale ambtenaar stuurt het minidossier door naar Monumenten & Landschappen (M&L) en het spel zit op de wagen.
Om een lang verhaal kort te maken, vermelden we gewoon dat de dakgoten eind februari ... 1989 werden gehangen. “Meer dan drie jaar voor een dakgoot, en dan moest de echte miserie nog beginnen. Door een breuk in de klokkenstoel zakte de westgevel zowat een halve meter weg. Het insijpelende water maakte dringende maatregelen noodzakelijk. Stutten en afdichten met lood was de boodschap. De buizenstelling, die het gebouw werkelijk ontsierde, kwam er in januari ’91 en zou blijven staan tot bij de definitieve herstelling. Die stelling werd gehuurd en kostte de gemeentekas 22.000 frank per maand. In ’93 hebben we beslist om dat hele zootje aan te kopen voor 330.000 frank. Dat bleek achteraf bekeken een verstandige beslissing, zeker wanneer je nagaat hoelang het dossier nog heeft aangesleept.”
UNIEK
In juni ’94 mocht het studiebureau ondervinden dat je best niet te lichtzinnig omspringt met de term ‘eindverslag’. Eén van de ingeschreven aannemers stelde bij een bezoek aan de kapel iets opmerkelijk vast. Dat er op het gewelf boven het koor een schaduwschildering was, had iedereen wel gezien. Maar dat die was aangebracht op een leemlaag (en niet op de gebruikelijke kalkpleister), dat had niemand gemerkt. Gevolgen: a) M&L haalde voor het koorgewelf de stempels ‘hoogst uniek’ en ‘behoorlijk duur’ vanonder het stof, b) de gemeente moest een nieuw ontwerp indienen voor de herberekening van de restauratiepremie en c) het dossier liep een extra vertraging van ... drie jaar op.
Uiteindelijk werd het aanvangsbevel gegeven op 18 oktober 1999. “Ik heb de werkzaamheden van heel dichtbij gevolgd en heb meermaals gedacht: dat krijgt die aannemer nooit terug op zijn plaats. Maar ik moet toegeven: ik heb me vergist. De mensen van de firma Van Loy uit Herselt hebben knap werk geleverd. Zo werd bijvoorbeeld het torentje helemaal gedemonteerd en terug opgebouwd. Op 30 maart 2000 bleek ie nog wonderwel in het geheel te passen ook. Om de oorspronkelijke ‘zullen’ van amper 50 cm wat last van de schouders te nemen, werden er vijftien paalfunderingen van 20 ton elk aangebracht. De klokkenstoel is van aluminium, de muren werden geïnjecteerd tegen opstijgend vocht en het rode voegsel werd aangebracht om de originele delen te accentueren. De zolder - die ooit dienst deed als graanopslagplaats, het rad bovenaan is nog authentiek - werd verwijderd om tot in de nok te kunnen kijken. En uiteraard is de muurschildering zichtbaar gebleven. Er gingen stemmen op om ze aan het oog te onttrekken maar wij oordeelden dat dat niet kon. De oorzaak van drie jaar vertraging, een pak extra werk en een surplus van 1,2 miljoen frank kon je toch niet zomaar overschilderen.” Van het kostenplaatje van 24,1 miljoen frank diende de gemeentekas slechts 20 procent op te hoesten, aangevuld met 4,7 miljoen frank voor de remise, het sanitaire en het technische gedeelte. “Alles samen zo’n 29 miljoen frank. Laten we hopen dat de verenigingen er veelvuldig gebruik van maken want we hebben dit per slot van rekening voor hèn gedaan.”
OVERZICHT
Stelt de burgemeester dat hij de restauratie op de voet volgde, dan was er nòg iemand die bijna op de werf kampeerde. Fotograaf Staf Palmans (Herentalsesteenweg) legde de werkzaamheden van de eerste tot de laatste dag vast op de gevoelige plaat. “Staf maakte een beeldverhaal van het hele proces, waarbij de beelden zoveel meer zeggen dan woorden”, zei Jos Dercon. “Slechts één foto ontbreekt”, pikte Tuur Baeten in, “en dat is een buitenzicht waarop ook de omgevingswerken te zien zijn. Daar is trouwens een goede reden voor want de laatste fase van de buitenaanleg werd pas gisteren voltooid.”
Staf maakte een 300-tal foto’s en selecteerde er uiteindelijk vijftig voor de tentoonstelling. Het zijn kleurenfoto’s van 30 op 40 cm. “Dat is een immens werk geweest en alleen wie een klein beetje vertrouwd is met fotografie begrijpt wat daar allemaal komt bij kijken”, zo vertrouwde de exposant ons toe. Wij waren alvast onder de indruk, zodanig zelfs dat wij Staf prompt voordroegen als kandidaat voor de Cultuurprijs 2001.
(Jef Aerts, De Nieuwe Schakel, februari 2002, nummer 5/75)
Torekensschool in de stijgers. (Foto: Staf Palmans)
Staf Palmans legde de restauratiewerken van de eerste tot de laatste dag vast op de gevoelige plaat. Een en ander leverde hem een jaar later terecht de Cultuurprijs op. Het zijn die beelden die dit weekend in een unieke beeldcarrousel opnieuw tot leven zullen komen. (Foto: Staf Palmans)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten